ทองกวาว ทองกวาว ชื่อสามัญ Bastard teak, Bengal kino, Kino tree, Flame of the forest ทองกวาว ทองกวาว ชื่อสามัญ Bastard teak, Bengal kino, Kino tree, Flame of the forest ทองกวาว ชื่อวิทยาศาสตร์ Butea monosperma (Lam.) Taub จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยถั่ว FABOIDEAE (PAPILIONOIDEAE หรือ PAPILIONACEAE) สมุนไพรทองกวาว มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า จาน (อุบลราชธานี), จ้า (สุรินทร์), ทองต้น (ราชบุรี), ทองธรรมชาติ ทองพรหมชาติ (ภาคกลาง), กวาว ก๋าว (ภาคเหนือ), ดอกจาน (ภาคอีสาน), จอมทอง (ภาคใต้), กวาวต้น เป็นต้น ลักษณะของทองกวาว ต้นทองกวาว มีถิ่นกําเนิดในแถบเอเชียใต้ จากประเทศไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย ศรีลังกา เนปาล บังกลาเทศ ปากีสถาน อินเดีย และในแถบทางภาคตะวันตกของอินโดนีเซีย โดยจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 12-18 เมตร กิ่งอ่อนมีขนละเอียดสีน้ําตาลหนา ลักษณะของการแตกกิ่งก้านจะเป็นไปในทิศทางที่ไม่เป็นระเบียบ ส่วนเปลือกต้นจะเป็นปุ่มปม ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดหรือการใช้กิ่งปักชํา ใบทองกวาว ลักษณะเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อย 3 ใบเรียงสลับ ใบย่อยที่ปลายรูปไข่ กลีบแกมสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ส่วนใบย่อยด้านข้างจะเป็นรูปไม่เบี้ยว มีความกว้างประมาณ 8-15 เซนติเมตร มีความยาวประมาณ 17 เซนติเมตร และขอบใบเรียบ ดอกทองกวาว ออกดอกเป็นช่อคล้ายกับดอกทองหลาง ดอกมีสีแดงส้มหรือแสด มีความยาวประมาณ 6-15 เซนติเมตร มีดอกย่อยเกาะกันเป็นกลุ่ม เมื่อดอกบานจะมีกลีบ 5 กลีบ และจะออกดอกมากในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปี ผลทองกวาว ลักษณะของผลเป็นฝักแบน ฝักมีสีเขียวอ่อนและจะเปลี่ยนเป็นสีน้ําตาลอมเหลืองเมื่อแก่เต็มที่ ที่ฝักมีขนอ่อนนุ่มสีขาวเป็นมัน ฝักโค้งงอเล็กน้อย ไม่แตก ส่วนด้านบนหนาแตกเป็น 2 ซีก ในฝักมีเมล็ดขนาดเล็กอยู่ภายใน 1 เมล็ด ฝักมีความยาวประมาณ 10-14 เซนติเมตร และกว้างประมาณ 2-3.5 เซนติเมตร สรรพคุณของทองกวาว รากทองกวาวมีสรรพคุณช่วยบํารุงธาตุ (ราก) รากทองกวาวใช้ต้มรักษาโรคประสาท (ราก) ดอกทองกวาวใช้ต้มดื่มช่วยถอนพิษไข้ได้ (ดอก) ช่วยแก้กระหายน้ํา (ดอก) ช่วยสมานแผลปากเปื่อย (ดอก) แก่นสามารถใช้ทาแก้อาการปวดฟันได้ (แก่น) ดอกใช้หยอดตาแก้อาการตาแดง เจ็บตา ปวดตา ระคายเคืองตา ตามัว ตาแฉะ ตาฟาง (ดอก) ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ยาง) ทองกวาวมีสรรพคุณช่วยแก้อาการท้องขึ้น (อาการท้องอืดเพราะลมในกระเพาะอาหารเฟ้อขึ้น) (ใบ) ฝัก ใบ หรือเมล็ด นํามาต้มเอาแต่น้ําใช้เป็นยาขับพยาธิหรือพยาธิตัวกลม (ฝัก, ใบ, เมล็ด) ใช้บําบัดพยาธิภายใน (เมล็ด) ดอกใช้ต้มดื่มช่วยขับปัสสาวะ (ดอก) ใบช่วยรักษาริดสีดวง (ใบ) ดอกหรือใบใช้ต้มดื่มเป็นยาแก้ปวดได้ (ดอก, ใบ) เมล็ดนํามาบดผสมกับมะนาว นํามาทาบริเวณที่เป็นผดผื่นแดง อักเสบ คัน และแสบร้อน (เมล็ด) ใบใช้ตําพอกฝีและสิว แก้อาการปวด และช่วยถอนพิษได้ (ใบ) ดอกช่วยแก้พิษฝี (ดอก) รากทองกวาวนํามาใช้ประคบบริเวณที่เป็นตะคริวได้ (ราก) ช่วยลดกําหนัด (ดอก) สารสกัดจากเปลือกทองกวาวสามารถช่วยเพิ่มขนาดหน้าอกให้ใหญ่ขึ้นได้ แต่จะทําให้จํานวนอสุจิลดลง (เปลือก)
